Tüketicilerin korunmasına yönelik kanun teklifi, komisyonda kabul edildi

Teklifle, Anayasa Mahkemesinin, Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumunun (TENMAK) kuruluşuna ait Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin “Kurum gelirleri” başlıklı hususunun iptal kararı dikkate alınarak, kurumun gelirlerine ait düzenleme yapıldı.

TENMAK’ın gelirlerini, genel bütçeden yapılacak Hazine yardımları, kurum fliyetlerinden elde edilecek gelirler, yayın gelirleri, kuruma ilişkin taşınır ya da taşınmaz malların gelirleri, işletme ve şirketler ile başka ünitelerden aktarılan gelirler, radyoaktif atık idaresi için kuruma ödenen bedeller, fikri ve sınai mülkiyet haklarından elde edilen gelirler, kuruma yapılacak her türlü yardımlar, bağışlar ve vasiyetler oluşturacak.

Kurum, vazife alanı ile ilgili bahislerde insan kaynağı yetiştirilmesi ve geliştirilmesini sağlamak maksadıyla Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen üst limitler dahilinde, başka mevzuatta yer alan sınırlamalara tabi olmaksızın kurum tarafından çıkarılan yönetmeliğe nazaran ödül ve burslar verebilecek.

Mesafeli kredi mukavelelerine düzenleme

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamındaki kredi veren ile tüketiciler ortasındaki kontratların biçim kuralı, bir bilişim ya da elektronik haberleşme aygıtı üzerinden gerçekleştirilecek ve tüketici kimliğinin doğrulanmasını içeren teknikler yoluyla kurulabilmesine de fırsat sağlayarak yine düzenlendi. Buna nazaran, tüketici kredisi kontratı yazılı ya da uzaklıklı olarak kurulmadıkça geçerli olmayacak.

Tüketici kredisi mukavelelerinin aralıklı yolla uzaktan bağlantı araçlarıyla kurulabilmesine yönelik düzenleme göz önünde bulundurularak, mukaveleye bağlı öteki süreçlerin de kalıcı data saklayıcısı aracılığıyla elektronik ortamda uzaktan yapılabilmesi gayesiyle düzenleme yapıldı. Buna nazaran belli vadeli kredi mukavelesine ait hesap, tüketicinin tersine yazılı ya da kalıcı bilgi saklayıcısıyla talebi olmaması halinde kredinin ödenmesi ile kapanacak.

Aynı kararlar, konut finansmanı kuruluşu ile tüketiciler ortasındaki kontratlar için de geçerli olacak.

Doğrudan satış sistemleri düzenleniyor

Teklifte, direkt satış sistemleri “doğrudan satış şirketi tarafından oluşturulan ve iş mukavelesi ile istihdam edilmeyen, bağımsız temsilci, distribütör, danışman ve üzere isimlerle komite, prim, teşvik ve ödül gibisi menftler karşılığında fliyet gösteren direkt satıcıların tüketicilere mal ya da hizmet pazarladığı satış sistemi” olarak açıklandı.

Doğrudan satış şirketinin, sermaye şirketi olması ve yönetmelikle belirlenen öteki şartları sağlaması mecburî olacak.

Doğrudan satış sisteminin, elde edilecek yararın yüklü olarak sisteme yeni direkt satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menftlerin dağıtılması üzerine kurulmaması, mal ya da hizmetin tüketicilere satışını temel alması ve yönetmelikle belirlenen başka prensiplere uygun olması gerekecek.

Doğrudan satıcılardan, sisteme dahil olmaları ya da sistemde kalmaları için tüketiciye satışı öngörülen mal ya da hizmeti içermeyen yenileme, paket, fiyat, aidat ve üzere isimler altında rastgele bir bedel ya da borç altına sokan evrak alınamayacak.

Doğrudan satış şirketinin belirlediği ölçü yahut fiyatta mal ya da hizmet satın alınması, direkt satıcının sistem içindeki düzeyini belirleyemeyecek.

Doğrudan satış sistemi kapsamında mal ya da hizmet satın alan tüketici 30 gün içinde rastgele bir münasebet göstermeksizin ve cezai koşul ödemeksizin kontrattan cayma hakkına sahip olacak. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin bu müddet içinde direkt satıcıya ya da direkt satış şirketine yöneltilmiş olması kâfi olacak.

Doğrudan satış şirketi, Bakanlıkça belirlenen konularda tüketicinin bilgilendirilmesini, talep ve bildirimlerini iletebilmesini sağlayan bir sistem kurmakla yükümlü olacak. Bu düzenleme, kanunun yayımından 9 ay sonra yürürlüğe girecek.

Haksız ticari uygulamalara cezalar artırılıyor

Reklam ve haksız ticari uygulamalar hakkında maktu olarak belirlenmiş olan idari para cezalarının yetersiz kalması nedeniyle, caydırıcılığın artırılarak tüketicilerin aktif halde korunabilmesi amacıyla düzenleme yapıldı.

Haksız ticari uygulamalar kararında yer alan yükümlülüklere muhalif hareket edenler hakkında haksız ticari uygulamanın “3 aya kadar tedbiren durdurulması” ya da “tedbiren durdurulması yaptırımı” ya da “60 bin Türk Lirasından 600 bin Türk Lirasına kadar idari para cezası” uygulanacak.

İdari para cezası, karşıtlık ülke genelinde gerçekleşmiş ise 600 bin Türk Lirasından 6 milyon Türk Lirasına kadar uygulanacak.

Denetimlerde yetkili ve vazifeli kişi ya da kuruluşlara her türlü bilgi ve dokümanın hakikat olarak gösterilmemesi durumunda 7 gün içinde bilgi ve dokümanların hakikat olarak verilmesi ya da yerinde inceleme imkanının sağlanması ihtar edilecek. İhtara karşın karşıtlığın devamı halinde 80 bin Türk Lirasından az olmamak üzere tersliğin gerçekleştiği tarihten bir evvelki mali yıl sonunda oluşan yıllık gayrisafi gelirlerinin yüzde biri oranında idari para cezası verilecek.

Gayrisafi gelirin bildirilmediği ya da yanlış bildirildiği durumlarda ön ödemeli konut satışlarında 6 milyon Türk Lirası, öbür satışlarda 1 milyon Türk Lirası idari para cezası uygulanacak.

Reklam Şurasına bu sonlar dahilinde tersliğin haksızlık içeriği, karşıtlık bundan ötürü elde edilen menftin ya da neden olunan zararın büyüklüğü ile tersliği gerçekleştirenin kusuru ve ekonomik durumu gibisi konuları dikkate alarak idari para cezası verme yetkisi tanınıyor.

Piramit satış sistemleri

Düzenlemede, ilgili maddede yer alan piramit satış sistemleri kararına alışılmamış olarak piramit satış sistemini başlatan, düzenleyen ya da toplantı, elektronik posta ya da başka birçok kimsenin de iştirakini sağlamaya elverişli yollarla yayan ya da bu türlü bir sistemin öbür bir biçimde yayılmasını ticari emellerle destekleyenler hakkında Türk Ceza Kanunu’nun ilgili kararları uygulanacak.

Ayrıca direkt satış şirketinin sermaye şirketi olmaması ve direkt satış sisteminin, elde edilecek yararın yüklü olarak sisteme yeni direkt satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menftlerin dağıtılması üzerine kurulmaması ile tüketicinin bilgilendirilmesini sağlayacak bir sistem kurmamasının tespiti halinde verilecek idari para cezaları belirleniyor. Bu düzenleme, kanunun yayımından 9 ay sonra yürürlüğe girecek.

Reklam Kurulu tarafından verilen idari para cezalarında da muhataplara uzlaşma imkanı tanınıyor

Düzenlemeyle, Reklam Kurulu tarafından verilen idari para cezalarında da muhataplara uzlaşma imkanı tanınıyor.

Bu sayede, ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ait kararların ihlalinden kaynaklanan idari süreçlere ait dava süreçlerinin neden olacağı kamusal maliyetler ile ihlalin ve sürecin süratli ve kesin bir halde sonlandırılması sayesinde elde edilecek kamusal yararlar dikkate alınarak, kanunun öbür kararlarının ihlali halinde mevcut durumda uygulanmakta olan uzlaşma kurumunun ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ait kararlar için de uygulanmasına fırsat tanınıyor.

Cezaya muhatap olan gerçek ya da hükmî bireylere uzlaşma imkanı bakımından eşitlik sağlanıyor.

Elektronik ticaret üzerinde düzenleme

Teklifte, işletmelerin eserlerini yurt dışı pazarlara ulaştırmalarını kolaylaştıran elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıların hudut ötesi elektronik ticaret fliyetlerinin yanı sıra yüksek teknoloji yatırımlarının teşvik edilmesi amacıyla pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından teşvik evrakı alınarak gerçekleştirilen yatırım harcamalarının toplamının iki katının lisans fiyatının hesaplanmasına temel teşkil eden net süreç hacminden indirilmesine yönelik düzenleme yapıldı.

Adil rekabet ortamının ve kesimin çok oyunculu yapısının korunması gayesiyle yapılan düzenlemeyle tanınan indirim imkanından yararlanılabilmesi için elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının net süreç hacminin, kanun kapsamında yer alan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcıların net süreç hacimlerinin toplamını tabir eden ve Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS) bilgileri kullanılarak Bakanlıkça hesaplanan elektronik ticaret hacminin yüzde 20’sini aşmaması kaidesi getirildi.

2024 yılına ait lisans fiyatının hesaplanmasında uygulanmak üzere, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcının pazar yerleri üzerinden yurt dışına yapılan satışlar ile yatırım teşvik evrakı alınarak gerçekleştirilen yatırım harcamalarının toplamının 4 katının, 2025 yılına ait lisans fiyatının hesaplanmasında ise söylediği kelam edilen satış ve harcamaların 3 katının net süreç hacminden indirilmesine ait düzenleme de teklifte yer aldı.

Komisyon’da AK Parti’nin kabul edilen önergesiyle yüzde 20 kuralının 2024 yılına ait net süreç hacminin hesaplanmasında da aranmasına yönelik düzenleme yapıldı.

Görüşmelerden

CHP Mersin Milletvekili Talat Dinçer, bu kanunun ihracatı desteklemek hedefli yapıldığını düşünmediğini tabir ederek, “Bir firma esasen günlerdir burada geziyor, komite üyelerinin peşinde.” dedi.

Bunun üzerine Kurul Başkanı ve AK Parti Bursa Milletvekili Mustafa Varank, insanların töhmet altında bırakıldığını söz ederek, Komite üyelerine “Size geldiler mi?” diye sordu.

Varank’ın “Bir tek CHP’ye geldiler herhalde” demesi üzerine CHP Küme Başkanvekili Murat Buyruk, “Bize gelemezler.” karşılığını verdi.

Emir, Varank’ın bu sözleri üzerine Komite Lideri olarak tartışmaya neden katıldığını sordu ve “Ben de görüşümü tabir etmek istiyorum” diyerek konuşabileceğini söyledi.

Bunun üzerine Varank’ın “Bu benim yordamım, var mı itirazınız?” demesi üzerine CHP Küme Başkanvekili Buyruk, “Var, iç tüzüğe uyacaksınız.” karşılığını verdi.

Bunun üzerine kısa vadeli tartışma yaşandı.

– “Muhtemel bir rakibimizi ülkemizde yatırım yapmaya teşvik etmemiz, bir başarı”

Komisyon Başkanı Varank, Çin’in dünyada otomotiv sanayisinin sürükleyicisi haline geldiğini söz ederek, “Bizim mümkün bir rakibimizi kendi ülkemizde yatırım yapmaya teşvik etmemiz, ikna etmemiz emin olun bir muvaffakiyettir.” dedi.

Bu yatırımların Türkiye’ye çok önemli katkılar sağlayabileceğine işaret eden Varank, “Türkiye’de yatırım yapan firmalara baktığımızda, şayet ‘yerlilik ve milliliği’ kendi zaviyemizden değerlendireceksek Türkiye’de ihracatta beşinci olan Toyota’yı nereye koyacağız?” diye sordu.

Varank, “Yabancı yatırımı toptan reddedeceksek onu tartışalım lakin ülkeler üzerinden yaptığınız tartışmaları hakikat bulmuyorum.” dedi.

Türkiye’ye gelen bir yatırımı farklı değerlendirmemek gerektiğini tabir eden Varank, TOGG’un bir sürü istisnanın ve teşvikin yanında devlet olarak alım garantisi verilen tek firma olduğunun altını çizdi.

CHP İzmir Milletvekili Ednan Arslan da düzenlemeyle devletin kasasına girecek 20 milyar liralık bir paranın engellendiğini argüman etti.

Ticaret Bakan Yardımcısı Mahmut Gürcan ise bu yasanın bir şirkete yönelik olmadığını söz ederek, “Hayali bir sayı. Bu türlü bir paranın ödenmesinin mümkünatı yok. 9 milyar lira ciro yapan bir firma yılda 20 milyar lira lisans bedeli ödeyerek hayatta kalamaz.” diye konuştu.