İş Bankası Genel Müdürü Aran: Aralık’ta 2,5 puanlık faiz indirimini hâlâ masada görüyorum

Ben 2,88’lik Ekim enflasyonunu görmeden evvel Kasım ayında faiz indiriminin masada olduğunu düşünüyordum. Lakin bunu gördükten sonra Kasım ayında bir faiz indirimini beklemek çok mantıklı değil.

O nedenle Kasım ayı beklentim olağan ki sıfırlandı. Ancak Aralık ayını masadan kaldırmış değilim. Aralık ayında bu sefer 2,5 puanlık bir faiz indirimini hâlâ masada ve ihtimal dahilinde görüyorum. Onun için de Kasım ayı enflasyonunu görmemiz gerekiyor.

Kasım ayı enflasyonu yüzde 2’nin altında gelirse bu Merkez Bankası’na Aralık ayında faiz indirimi yaparak yıla başlama imkanı tanır. Bu da aslında iktisatta öngörülebilirliğin sağlanması ismine ve hepimizin 2025 planlarını yaparken Merkez Bankası’nın atacağı adımları öngörebilmemiz ismine hayli da faydalı olur. Ben ülkemiz iktisadının bu kere bu 2,5 puanlık indirime ihtiyacı olduğunu düşünüyorum.

“Aralık ayındaki indirimden kolay vazgeçmemek lazım, zira o indirim bize nefes aldıracak bir indirim”

Sene sonundaki enflasyonun hala tüm bu kurallarda kasım ve aralık ayı ortaya çıktığında ben yüzde 44’lü düzeyde olacağını, yüzde 44’lü bir enflasyonla yılı kapatacağımızı düşünüyorum.

Politika faizinin yüzde 50 olduğunu dikkate aldığımızda yüzde 44’lük yılsonu enflasyonunun Merkez Bankası’na dediğim 2,5 puanlık indirimi yaptırabileceğini; yüzde 47,5’lik bir siyaset faizi ve yüzde 44’lük bir yıllık enflasyonla 2025 yılına başlayabileceğimizi düşünüyorum.

Geçen yıl 2023 yılında Kasım ayında bu kongreye geldiğimizde o vakit sizlerle bir arada konuşurken kasım ayında siyaset faizi yüzde 40’mış, Aralık ayında ne olur sorusunu yine sormuşsunuz. Ben de o vakit aralık ayında 2,5 puanlık artırım beklediğimizi ve yıla 42,5 ile gireceğimizi, Merkez Bankası’nın duyurduğu 2024 yılı enflasyon beklentisinin orta bandının 36, üst bandının 42 olduğunu, bu beklentideki bir Merkez Bankası’nın 42,5’lik bir siyaset faiziyle yıla başlamasının enflasyonla gayret konusundaki kararlılığını göstermek ismine çok değerli bir adım olacağını söyleyip 2,5 puanlık artırım bekliyoruz demişim ve aralık ayında 2,5 puanlık artırım olmuş.

Enflasyon beklentisinin en üst puanı 42 iken 42,5 ile girmiş. O yüzden bu sefer 44 gerçekleşmeyi gören bir Merkez Bankası’nın 2,5 puanlık indirimle indirim döngüsünü bu yıl başlatması bence geçen yılki öngörümüz ne kadar tutarlıysa bu yıl da o kadar dengeli. O yüzden Aralık ayındaki indirimden kolay vazgeçmemek lazım. Zira o indirim bize nefes aldıracak bir indirim.

50 baz puanlık faizle çok önemli bir faiz yüküne katlanıyoruz. Daima bir arada toplum olarak katlanıyoruz. Yalnızca kendi içimizde birbirimize karşı ödediğimiz faizleri değil, ülke olarak yurt dışına karşı ödediğimiz faizleri de etkiliyor bu. O yüzden ülkeye de nefes aldıracak bir indirim olur.

“2025’te de 2026’da da bu sıkı para siyaseti devam edecek”

Bizim orta vadeli programda hedeflediğimiz enflasyon tek haneye inene kadar sıkı para siyasetinin devam etmesi gerekiyor.

O nedenle sıkı para siyaseti derken şunu kastediyorum. Yüzde 50’lik siyaset faizi yüzde 20’ye indiği devirde de sıkı para siyaseti devam edebilir, yüzde 10’a indiğinde de devam edebilir. Bundan Ötürü 2025’te de 2026’da da bu sıkı para siyaseti devam edecek.

Oranlar düşse de biz düşündüğümüz kadar rahatlayamayacağız şayet uğraşta başarılı olursak. Ancak enflasyonun denetim altına alınmadığı, durduğu bir yerdeki faiz indiriminden, yani bizim bir evvel yaptığımız gibisi enflasyon çıkarken yapılan faiz indiriminden bahsetmiyorum. O bir sıkılaşma değildi. O faiz indirimi nakdî bollaşmaydı. Ve bedelini de esasen hem kurlarda hem enflasyonda ödedik.

Ben gerçek manada enflasyon denetim altına alındıkça onu takip eden bir indirimden bahsettiğim için benim beklediğim faiz indirimleri sıkılaşmayla çelişmeyen faiz indirimi ve sağlıklı olan bir faiz indirimi.

“2025’te yıllık enflasyon ortalaması yüzde 36 civarına gelir”

Yıl sonunda yüzde 24-26 bandındaki bir enflasyonun ulaşılabilir bir enflasyon olduğunu düşünüyorum.

Aylık enflasyonda geldiğimiz noktaya ve muhtemelen önümüzdeki yıl gelecek enflasyon bilgilerine bakınca 24-26 aralığındaki bir enflasyonun gerçekçi ve bugüne kadar yaptıklarımızı 2025 yılında tekrarlamamız durumunda olabilecek bir enflasyon olduğunu düşünüyorum.

O vakit 2025’te yıllık ortalaması yüzde 36 civarına gelir.

“Enflasyonla çabada sonuç alındıkça makro ihtiyati önlemlerde gevşeme beklerim”

Özellikle enflasyonla çabada sonuç alındıkça gevşeme beklerim. Lakin bu gevşemenin dozu dediğim gibisi enflasyonda denetimi kaybetme noktasında değil büsbütün denetim ele alındığında olur. O yüzden gecikmeli gelir.

Mutlaka birinci evvel enflasyondaki sonuç alınır. Daha sonra kural seti gevşetilir. Kuralları gevşetmek için süratli davranmazlar. Yani faiz indirimini daha süratli yaparlar lakin o kurallar bizde kalır. Zira artta bu dengelenme sürecinde pek çok piyasada dengesizlik oluşuyor.

Bazen piyasadaki Türk Lirası bollaşıyor. Bu noktalarda sterilizasyon önlemleri sırasında bankaların mecburî karşılık sistemi kullanılıyor.

Ekonomideki dengelenme sürecinde yük biraz bankaların omzuna yıkılmış durumda. O nedenle bu siyasette bankalar en son gevşetilecek taraf olurlar. Biz Türk bankacılık bölümü olarak bunun olağanlaşma sırasındaki yükünü çekmeye devam ederiz.

“Asgari fiyat çok güç bir konu”

Asgari fiyat konusuna hiç girmek istemem. Zira çok güç bir husus.

Bir sayı söylem ettiğim vakit kesinlikle ya patronu ya minimum fiyat artırım beklentisi içinde olan bireyleri kırmış olurum. Hassas bir mevzu. Daha evvel sorulmuştu. Allah masada olanların yardımcısı olsun demiştim.

Sadece tek seferde bir oran söylem ederek masadan kalkılabilecek bir mevzu olmadığını tekrarlayabilirim.

Asgari fiyat artırımı ne olursa olsun, sonucun nerede olduğuna bağlı olarak, kesinlikle beraberinde ya patronun ya minimum fiyatlı bölümün desteklenmesi gerektiğini ve uzlaşmanın çok sıkıntı olduğu bir alan olduğunu tabir edebilirim.

“Turizm kesimine verdiğimiz thhüdü yerine getirdik”

2024 yılında kredi büyümelerine çok önemli sınırlamalar geldi ve kredi büyümeleri bankalar için sonlandırıldı. Bu sınırlamalar dahilinde biz geçen sene bu konuşmayı yaparken önümüzdeki 2 yıl için turizm kesimine verdiğimiz 1 milyar dolarlık kredi bakiyemizi 2 milyar dolara çıkartacağımızı, 1 milyar dolar arttıracağımızı söylemiştim.

2024 yılında biz o kısıtlarla 1,5 milyar doları geçtik. 1 milyar 570 milyon dolara geldik. Bundan Ötürü turizm dalına verdiğimiz thhüdü yerine getirdik. 2025’de de devam edeceğiz ve bu bakiyeyi 2 milyar dolara çıkarmakta kararlıyız. O kısıtlarda tercihimizi turizmden yana kullanıyoruz.

“Öngörülebilirliği tesis ettiğinizde, beşerler faizin bir sonraki ay ineceğini gördüğünde esasen evvelce durum almaya başlarlar”

Faiz indirimlerinin konut satışlarını etkilemeyeceğini öngörüyorum. Tekrar bizi tüketime yönlendirecek, tüketim tarafını canlandıracak bir faiz indirimi döngüsünden bahsetmiyorum. Aslında mali sıkılaşmadan vazgeçmekten bahsetmiyorum.

Enflasyon denetim altına alındıkça, enflasyon düştükçe hala siyaset faizinin daima gerçek olarak olumluda kaldığı, enflasyondaki düşüşü takip eden, denetimli bir faiz indiriminden bahsediyorum. Yalnızca oradaki müspet marjin 6 puan olmasına gerek yok. Zira inen bir ortamda 2,5 puanlık, 3 puanlık müspet marjlar da bir sonraki ay için çok büyük avantaj demektir durum almak için.

Öngörülebilirliği tesis ettiğinizde, beşerler faizin bir sonraki ay ineceğini gördüğünde zati evvelce konum almaya başlarlar. O yüzden ben bunun sıkılaşmadan vazgeçmek manasına gelmeyeceğini, sıkılaşma yıl uzunluğu devam edeceği için de rastgele bir formda konut başta olmak üzere bir kredinin cinsinde patlamaya neden olmayacağını düşünüyorum, ki zati mevcut kural seti, büyüme kısıtları buna fırsat vermez.

“Enflasyon muhasebesine geçtiğimiz vakit da vergiyi kesim olarak onun üzerinden ödemeliyiz”

Ben yüksek enflasyon varsa enflasyon muhasebesine geçilmesi taraftarıydım. Ancak biliyorsunuz bankacılık dalında vergileri enflasyon muhasebesiz olarak ödüyoruz. Bundan Ötürü enflasyon muhasebesiz olarak vergi ödemeye 2025 yılında da devam edeceğiz. O nedenle enflasyon muhasebesine geçmemizin bir manası yok. Yani iki iş yapmış olacağız.

Teknik olarak fazladan bir süreç yaşanacak. Halbuki zati yurt dışından borçlanan bankaların tümü öbür yabancı para borç aldığımız müşteriler, sendikasyona katılan bankalar için yabancı para cinsinden enflasyona endeksli olarak da bu bilançoları açıklıyor.

İçeride de mevcut sistemin devam etmesi, -vergi aslında onun üzerinden ödenecekse-, enflasyon muhasebesine geçişin de bankalar için bir yıl ötelenmesi mümkün olabilir. Bir sorun yaratmaz diye düşünüyorum. Lakin olağan kaidelerde enflasyon muhasebesine geçmeliyiz.

Enflasyon muhasebesine geçtiğimiz vakit da vergiyi bölüm olarak onun üzerinden ödemeliyiz. Fakat esasen vergi ödeyemeyeceğimiz yasal olarak ortaya çıkmışken de enflasyon muhasebesine geçmenin bize çok büyük bir karı olmaz diye düşünüyorum.

Döviz kredilerinde görünüm

Merkez Bankası yabancı para kredilere de büyümede hudut getirdikten sonra o hudut çok işlemedi. Zira yabancı para kredi iştahı ve Türkiye’deki yabancı para kredi portföyünün büyüklüğü o büyüme sonları içinde de kredi verilmeye devam edilmesine neden oldu.

Firmaların çok değerli kısmı yabancı para kredi alarak kısa konuma geçmeyi ve aldığı kredilerle Türk Lirasına dönüp işletme sermayesi muhtaçlığını karşılamayı tercih edince artık Merkez Bankası bu alana daha sıkı bir biçimde bakmaya başladı.

O nedenle burada da kısıtların artma ihtimali artıyor. Her geçen gün daha çok kısıt gelme, o yüzde 1,5 oranın da aşağıya çekilme ihtimali var.

Çünkü Merkez Bankası’nın istemediği bir şey oluyor. Yabancı para krediyle içerideki Türk lirasına dönüş hızlanıyor ve TL kredideki büyümeyle içeride lira bollaşıyor. Bu da aslında dilek etmediği bir biçimde enflasyonist tesirin devam etmesine neden oluyor. Yabancı para krediler de bunun kesimi olduğu için ben büyümenin dozunun biraz daha düşmesini beklerim.

“Net faiz marjlarımız sıfır düzeyinde, yani başa baş noktasında”

Dokuz aylık bilançoları açıkladık. Dokuz aylık bilançolarda görüyorsunuz. İçinde bulunduğumuz ekonomik konjonktür bankalar için bankacılıktan kar etmeyi mümkün kılmıyor. Hepimiz ziyan etmemek için uğraş ediyoruz. Bundan Ötürü son çeyrekte bu tablo devam eder. Net faiz marjlarımız sıfır düzeyinde. Yani başa baş noktasında. Bilançolarımız kar üretmiyor. O yüzden son çeyrekte de üzere bir tabloyu görürüz. Sürpriz bir son çeyrek karlılığı yahut karsızlığı oluşmaz diyebilirim.

“Yüzde 43 bandı hâlâ yabancıların 2 yıllık tahvilimize girmesi için cazip bir faiz oranı”

Aslında dikkat ederseniz bu yüzde 43 düzeyindeki faizler bizim 2 yıllık gösterge tahvillerimiz içinde yıl uzunluğu etrafında dalgalandı. Yani yüzde 45’lere de geldi, yüzde 38’lere de indi. Bundan Ötürü bu 43 bandı hala yabancıların 2 yıllık tahvilimize girmesi için cazip bir faiz oranı.

Faiz indirim döngüsünün başlayacağını, Türkiye’deki enflasyonun yüzde 20’li düzeylere ineceğini düşündüğümüz bir ortamda 2 yıllık kağıdın yüzde 43 faizinin hala cazip olduğunu düşünüyorum.

Dolayısıyla önümüzdeki yıl zati faiz indirimi başladığında para nereye masraf derseniz, ben 2 yıllık tahviller başta olmak üzere bizim 2 yıllık ve 5 yıllık kağıtlarımıza paranın gideceğini, hatta 10 yıllıkların da bundan nasibini alacağını, bundan ötürü faiz indirim tarafında geçen sene gördüğümüz dolardan Türk lirasına geçişin bu sefer Türk lirasından kağıtlar tarafına, tahvillere hakikat geçişin başlayacağını düşünüyorum.

Swap limitlerinin kademeli olarak açılması senaryosunda net faiz marjında güzelleşme beklenebilir mi?

Aslında net faiz marjımızdaki güzelleşmeden çok kur hareketini belirleyecek olan ve içerideki yeniden bizim borçlanma maliyetlerimizi etkileyecek bir öge olur.

Ama bu türlü bir dengelenme sürecinde risklerimizi de kırılganlıklarımızı da arttıracağı için birinci evrede tercih edilmeyeceğini düşünüyorum.

Biraz daha bu enflasyon denetim altına alındıktan, tahminen o dehşetler azaldıktan sonra swap limitleri arttırılabilir. Yoksa o sıcak bir para ve o sıcak paraya kapıyı açtığınız vakit çıkışını da göze almanız gerekiyor. O çıkışı göze alabileceğimiz rezerv düzeylerine şimdi gelmediğimizi düşünüyorum.